Semeda nan lari Foyal

Yè, depi labrenn jik douvan seren an, an ti semeda te ka kouri-lawonn nan lari Foyal. Sapatony franse te ka voye gaz-lakrimojèn ek an krey tibray fal-wouvè te ka voye woch, boutey, foute-dife, bare chimen.

Yogann lan te anba an lafimen lakrimojèn eti te ka fè kous ek makòsò jik pou ale chatouyen tou-nen volkan Senpiè a. Pou moun ki ka fè lazm ek pou tjanmay-piti se anchay tjak kalboyri. Yo chaye an tjanmay-piti nan lopital pou respire tjanmay-piti tala te respire gaz. Sa se an vakabonajri ek pou sa sispann fok mofwaze brannzeng sosial tala nan brannzeng politik, fok mofwaze semeda piòpiò tala nan semeda politik, nan tjek semeda-koubarè. Fok se sispann fè zwel ek politik la. Nan 21e siek tala, fok masogannizad la sispann anfwa. Se sa brannzeng sosial la la ka teste an manni lòloy.
Gouvelnè teste nan televizion franse atè peyi nou, yo flandje twa jandàm ek kout-fizi ek se pousa yo te ke ba moun gaz lakrimojèn konsa. Nou pa te la pou wè, nan de koko-zie nou, jandàm flandje nek nou wè moun yo te ka panse se pa te jandàm. An elikoptè te ka vole anlè Foyal ek te ka voye lakrimojèn dapre sa moun teste. Apre twa soukou anba semadayin nan lari ek bawouf anlè magazen Foyal ek dot yogann laliman an, bagay la vire pri Foyal. Poutji apre twa lannwit tala, apre wondong an mwa atè Gwadloup ek Matnik detlet wondong tala pa tounen nan brannzeng politik tankon toupatou asou latè ?
Nou pa la pou plere "pa tjwe’y bò mwen, man pè san", nou pe ke bay adan ti plodari tjoupèpè a, "nou pa le wè semeda an zie", nou ja las teste, nan karetel Frantz Fanon, tout sosiete masogannize se sosiete boul semeda a ; ek se pou makrey natifnatal la leve an semeda pou kore semeda masogan an, an semeda pou demasogannize. Semeda-koubarè a adan larel semeda a tou. Nou pe’e vire-pran tout kabicha Frantz Fanon an isiya la nek sa nou sav se nan 21e siek tala nou pa pe la ka gade peyi nou ka degaye konsa anba an masogannizad san manman eti an krey betje debiele ek franse debatjan ka mare la ba makrey natifnatal Matnik. Fok leve an larel politik anfwa. Ki pez goumen-nan-lari tala nan siktiray an konsians politik natinatal ?
Penteng semeda tala leve lè an krey moun Matnik eti de ti betje ka mannigete toulong, desann Foyal ek traktè yo, bildozè yo pou ale mande moun vire-pran djoubak, sispann detlet. An pektekolad konsa se an bagay madang, lè’w vini ek traktè se pou kraze moun, se mal-mouton tala eti betje toulong fè yo manje kaka nen yo, foute yo fig tout lanne pou desè, rive fè jandàm vini simen kouyon mete yogann lan anba an makòsò gaz ka defaltje tout moun. Ki sa ka fè tousa moun pri lajounen jòdi adan "zie betje brile zie neg" la magre "yes we can" Obama a eti yo te watje-lanmen ba’y san rete ?
Si politik la pa ka rive pri Gwadloup ek Matnik, si anchay kòkòdò ka toulong fè brannzeng politik vini flòkò epi plodari anchoukay franse yo, "article 74" ek "Assemblée Unique" , epi tout ti bagay flòkò ki nan menm larel la, se pou kabicha politik la eti ki pa fouti toulong pran tout larel ek tjouns Matnik, Gwadloup anfwa, leve an kontay wondong anlè tjouns politik, matjoukannri, branbrann, nobleri, patiti-patalod. Se toulong ti lespri tala otila moun ka kale zie yo anlè volan an pase yo se gade lwilwoud la douvan yo. Nek, atè Gwadloup, Gwiyann, Matnik, se pa menm yo ki ka tjenbe volan an, nan de lanmen yo.

Pi nolfok