Waya Barack Obama pase

“Yes we can”
“Si se puede”
“An'an nou pare”

Barak Obama genyen tengdègèlin politik Etazini 2008 la pou vini 44e tengdègèlè Etazini. "Yes we can" lan rive ale jik nan wabap kous li. Toupatou asou latè an mapipi lanm tètèchin te leve oliwonn Obama pou esperans an toumbilad misie te chaye epi’y. Toupatou asou latè, moun te fè konsi yo te natifnatal Etazini Amerika ek te pe peze asou bat-lawonn politik tala.
Menm Carlos Fuentes ki pri adan Obam’agogo a te matje “tout yogannizè asou latè ni pawol yo pou di adan bat-lawonn politik ka woule Etazini, pou larel politik tengdègèlè Etazini sipoze pran ba nou tout”. Kifè, Barak Obama pe te ke tengdègèlè Etazini tou-yonn nek tout latèwonn lan. Tout peyi asou latè bay anba lopsion Etazini jòdi a, alagadigadaw. Sa fè nou konprann lamenm Internet se an zouti ranboulzayè eti ka fè moun pran lapo patat pou viann, fè yo obiye peyi yo ; yo pe ka pete gwo zotey yo, jou ki jou, an tè sek Zimbabwe, Jamayika, Slovenia oben Vanwatou ek kabech yo nan Los Angeles, New York City oben Washington atè Etazini, ka ba lari-chenn tout lajounen. Kabech moun Gwadloup, Gwiyann, Matnik, yo menm, ka gobe mouch Paris, ababa djol-koule, toulejou, pa fouti leve an kabes asou tjek lawviè lakay nek sav tout ti fion yogann Paris. Sa leve an tjak natifnatalite, si se pa "yoganniz", eti fok te ke lonyen ek kabichaye anfwa. Si moun Jamayik nan Karayib la oben Senegal nan Afrik west oben Palestin nan bòdaj-kabestè, pa te ka vote atè Etazini yo te pli chalerin pase pèsonn adan obam’agogo a. Asou an bò, moun peyi anba jouk franse a, Gwadloup, Gwiyann, Matnik eti ki pa konte fè ayen pou ladje sweleley tala tankou moun kontinan afritjen an te jiskont wè an neg-ginen te ke tengdègèle betje. Se sosializay politik ki pòkò pase bò kay yo ki fè si yo pa fouti ale pi nolfok, ladje ti lespri ras la. Lotbotsay atè kontinan ewopeyen an, moun te jiskont le trape an wouspel adan politik defolmantay Bush te mennen ek ki te leve, semeda Irak la, semeda Afganistan, ograbatay anchay makrey asou latè, banbann anbidolè eti ka woule asou kawbe-tre anbidolè ek ka rale an banbann ekonomik petepak, toupatou asou latè. An Frans otila kabicha ras la potomitan, adan tout jounal Obama sete "le candidat noir", ek yo te ka ale fè eti tout bozobio neg-ginen oben tout agonyon ewopeyen ki adan rayi-ras la owa kou pou vire-leve bechamel rayi-ras la. Anchay bwabwa nwè franse, anchay novelis ki pa menm sav ki manniè sistenm bat-lawonn politik Etazini ka woule sòti Matnik vini ba moun pawol asou tengdègèlin Etazini 2008. "Le candidat noir" tala eti ki limenm nan plodari Philadelphia, "a more perfect union" (an yonnte toulong pi nawflaw), fè moun tann ek konprann, limenm adan an dekou, an kabicha ki ladje ras nan chimen. Pas pou se novelis bòkoy Matnik la, "le candidat noir" poutji Cynthia MCKinney eti ki afritjen-ameritjen te ka bat-lawonn tengdègèlin tala pou palantje laliwonn (Green Party) pa te ke "la candidate des noirs" tala. Obam’agogo a eti ki anbèn kote franse a se an malatjong pou moun Gwadloup, Gwiyann, Matnik la eti ki pa fouti metsèvle se se an kaka nen ek eti franse a mannigete tankou an pòpot fèy-bannann epi rayi-ras li a. Se pa an kou konsa nou ja teste nwè se pa an kanmanwonn ek mete an kanmanwonn "nwè" asou fidji an moun adan lespri rayi-ras la.
Poutji Obama genyen flouz konsa, an mapipi gabel 52 pou 46% ? Es banbann ekonomik ki an chimen fè moun towblip an bra’y, pran’y pou tjek Dja branbrannis ki ke pare kou ba yo ? Es rayi-ras la degaye net atè Etazini pou kabechin anchoukay Marten Litè King la rive fann-tè jik voye flè ? Katlas Barak Obama a es se pa an manniè vire pati ek Etazini ka trangle tout peyi asou latè pou lanne ek lanne ankò ?
Barak Obama se an story line, (an karetel-tontènmitonn) koklè eti ki kòdjom epi tout moun, menm se kwoch-pat la ka sanm sa ki te ja matje, eti ki nan lespri latèwonn lan. Story line tala nan larel pongonnri latèwonn lan. Karetel-tontènmitonn John Mac Cain la te two flòkò, se an bagay ki yize, an semedayè ki vire nan peyi a epi anchay flandjay. Epi latèwonn wouvè tala sa pa ka pase flouz menm adan makrey yo se antjanmaye toulong. Me pou genyen an tengdègèlin konsa karetel-tontènmitonn lan titak lèkètè pou peze li tou-yonn ; fok sa mete chak penteng ka siktire karetel tala yonn dèyè lot (timing/rendeng-penteng) ; fok ni an lespri pou rarate karetel tala, pou ka kouri-lawonn kanmanwonn lan tankou di nou adan menm dekou a (think tank/krey katjil) nek pi fondal la, dapre mwen, sete rive, adan an peyi-kontinan kon Etazini, kandlonnen an lantiray otila tout moun tala te ke pran-pawol, an chenn-yannay (net-working) ki te ke mennen lajan nek te ke koukouwouye moun dri. Deus ex machina, chenn-yannay tala asou Enternet ki te ke rive sanble bouskay lajan an epi an bat-lawonn politik yogannizan. Tousa fè nou wè ek tann, Etazini fini bay-antre adan 21e siek la, ladje latèwonn tèbèdje Bush la, good and evil (kalida oben malfentri), pou bay adan an latèwonn pongonn otila kanmanwonn ras dekati, akaba-fia menm. Se pa pousa fok nou konprann tout rayi-ras wabap.

larestan : pimse isiya la