Yogannèl 2008
Moun Matnik ale vote noblerikanm dimanch tala nan yogannèl 2008 la. Yo vote dri toupatou menm si atè Foyal èk Lanmanten, de pli gran yogann Matnik la, ni plis ki 50% moun ki rete lakay oben ay benyen lanmè. Nèyè se moun ki rete pri adan feyètin-tele, Sarko èk Sego a toujou. Ni moun ki bwabwa ou dann. Nan 44% moun Foyal ki ale vote, 82 % feyèt te ale anlè tit Sèy Lètchimi èk asou 49% moun Lanmanten ki ale vote, 76.40% te simie Piè Samo. An brannzè politik kon Danièl Marisent ki te bat rèd nan goumen defann djoubakè, te pou trape plis, anchay plis. An brannzè politik tankon Rolan Menil te pou trape plis atè Foyal.
Moun Matnik vote dri ba moun ki te ja la èk si nou tire Maslen Nado, - woulo ba Maslen toujou !-, èk Jwèl Panfil se pito « ou ja la ou ka rete » nou tann dimanch tala. Moun ki te ja la depi 18 jik 24 lanne vire pase depi prèmie wonn. Lè nou di ayen pa’a chouboule atè Matnik menm si se prèmie kou depi 1945-1951, -Man Lis Lèmèst, 1912-2000 atè Mònvè-, moun Matnik ka rive ale vote, nan katafal, ba an fanm, 71 %, jennen’y. Eyala Man Dilis, menm si nou pa pou larèl politik tala, piès toubannman, dimanch tala, moun Mòn-wouj ladje titès nanninannan moun Matnik. Nou ja teste lè pa ni p’an fanm, p’an braynès nan politik la, se divini politik la ki degaye, se mounzoum peyi ki nan banbann èk se anbraynay politik la ki gare nan chimen, se lide krache-dife ki pa’a leve, se wèy bwabwa politik la tankou ba’ay moun lanmen sal, ba’ay malfentè, ba’ay tjenbwazen ki ka woule toulong èk moun pa fouti wè djoubak ki dèyè trant lanne brannzay politik eti se natifnatalis la, se ranboulzè a, se lerizè a delè, se brannzè sosial la, djoubakatis la, mennen. Ayen pa’a fout chouboule, se se an lerizay, lè tout moun ka vote dri ba an menm boug (75 %), ka pran’y pou Dja, opoze an krèy dezodè, an krèy dekontrolè ale sèbède, ale voye an zie toya asou jeray dòkò-yogann lan, mete an nen fouyaya adan liv anbidòlòy, ale leve an lide krache-dife. Ayen pa’a chouboule, se se an lerizay lè menm piplis politik la ka mennen nan an yogann depi senkant lanne pase, kontèl Foyal, Latrinte pa nòlfòk nan chimen, douvan Manskou te ja ni Kazo, èk douvan Kazo te ja ni J. Rejon.
San neye ti katjile-matje tala adan an lavalas chif, dabò pou yonn près tout dòkò-yogann ki vire pase fè 70% ka fetaye, nou ke vire pran anlè lide nou leve toulong pou wè si an karetèl menm flòkò pa ka bay-ale nan chimen-kore politik tala. Nou ja sav, pase pèsonn, atè Matnik, se piplis politik la two djòk pou depenn wach politik nou. An moun pe’e pe teste epi nou , 82% moun Foyal pou an djòktòch politik bò-kay, menm si ta’a PPM la pa ni p’an nannan politik adan, pi flòkò pase an kòs pwa-dou. An moun pe’e pe teste epi nou, 73% moun Lawviè-Pilòt te ke pou an Sanble Natifnatal Yonnife, menm si sa tou se tankou an kalbas goglè. Ni an tjak atè Matnik, an bidim tjak asou larèl chouboulad la, depi chouboulad sosial jik chouboulad politik èk sa mare peyi a èk tout jenerasion’y, ta douvan tankon ta dèyè. Se politik la limenm ki leve an tjak, lè menm lerizay la se pa lapenn.
Se piplis politik la two tèktèg. Se konsi moun Matnik pa te ka katjile lè yo ka ale vote, tout moun an ka anni vote ba an sèl moun èk menm moun an depi nanninannan konsi moun ta’a se te ke Dja limenm. Vote nan 82 % oben 76.40% ba an dòkò-yogann lè ni an dekontrolè ka vini douvan’y (lè ni twa se pa pale) ka fè nou wè, nan de koko-zie nou, an makrèy ki ka vote konsa trape an tjak oben pa ka rive konprann ledjans vòt la. Pa di yo di’w, Foyal se owonzon 25% makrèy Matnik, se yogann brennbòwyonnan Matnik ; nou sipoze moun Foyal ka li, matje, trape plis papal asou lavi politik peyi a pase pèsonn nan peyi a. Si 25% makrèy Matnik tala ka rive ale vote pou 82% ba Sèy Lètchimi oben ba anlòt moun, Sèy Lètchimi oben lòt moun ta’a pou sav pase pèsonn se pa an bon bagay ba yo, ni menm ba peyi a èk se an lòbèy tèkdèg ba jenerasion-dèyè. Adan an yogann oliwon 100 000 moun, ni moun anlè vie-jou yo (zòkòtò), ni moun nan grandèt yo, ni moun nan braynès, ni nan kalabraynès èk jik ni nan pititnès. Adan an yogann 100 000 moun, ni madjendjen, ni aboulikann, ni mandjannè, ni grandon, ni moun-san-djoubak, ni moun-san-tjouns, ni bakatrelè, ni katjopin, ni potjeletè, nanninannis, ni èkzadè, ni lerizè, ni ranboulzè, tout moun ta’a se moun, yo pa pou trape, piès toubannman, menm patès politik, matjoukannan, menm grèd sibrekata, kisasayesa. Si tout moun tala ka vote ba an menm progranm politik, ni an bidim tjak adan progranm politik tala. Si se pa sa, se makrèy la ki ni an tjak an kabèch, pas an kapistrèl ven/venn-senk lanne anlè tèt li, pa pe ka vote ba menm moun ki grann li, tatayèl li. De jenerasion pa toulong pou ka anbòkte nèk lè jenerasion-dèyè trape menm patès èk grann yo, ni an gwo tjak se se pou pispiding sosial la.
Moun Matnik ni an gwo tjak èk chouboulad politik la. Nou ja matje-katjile sa dri, anni ale wè asou blòg tala. Nou ja di potjèl natifnatal chouboulad sosial la èk chouboulad politik atè peyi nou, yogannèl 2008 dimanch tala, fè nou wè, nan de koko zie nou, chouboulad politik se pa bagay piplis moun Matnik, piès toubannman.
Prèmie bagay se fanm ki pa panpannen kòdjòm menm si pou prèmie kou, an fanm, man Dilis pase atè Mòn-wouj. Nou ja teste asou blog tala, nan jounal Madjoumbe, dòt kote tou, lè fanm pa panpannen kòdjòm, politikann, adan an peyi, se matjoukann politik la èk matjoukann lan limenm ki pa ka pofite, jik pou degaye. Lòtbòtsay, se semeda kokay la, èk semeda gran-chimen an ka pofite aleliwon pou moun pa menm sav ki kalanmplan leve pou koubare’y, se lanmen nan kabèch, gremèsi. Atè Matnik, nou wè sa toulejou, menm si toupatou, ni an semeda kokay, ni an semeda gran-chimen tou. P. Piti ladje ba Man Dilis atè Mòn-wouj èk madanm tala pase nan prèmie wonn, san tjak èk 71% feyèt. Atè Diaman, Eyèn Lawche ladje ba Ivèt Gaya, sa pa mache. Man Dilis te ja anchouke, te ja bò P. Piti depi venn-senk lanne.
Dezienm bagay se dòkò-yogann ki la depi twa-kat brennbòwyonnad te ka vire-panpannen èk ki pase nan prèmie wonn lan. Dezire atè Maren eti ki pase èk tak plis ki 51 % vòt, Manskou kip ase Trinte epi 77% feyèt ; Masèl Moris ki bay nan venn-senkièm lanne’y nan fetay Mònvè ; Tirine èk Lòwdino ki pa pase nèk ki nan dezienm wonn pa te ni ayen pou fè la. Si Tirine pri nan matjak èk pe koumanse tjanse, Lòwdino rete tjouns pou dezienm wonn lan. Maren ke pase trant lanne anba lanmen-jeray Dezire, sa se an kakatri politik respe man dwe Dezire pou goumen politik nan braynès li. Misie tankou Manskou, tankou M. Moris te pou ja rive adan katjil tala otila an nonm ka rive konprann fòk ladje ba anlòt pou wonntonnay, pispiding, vire-doubout jik delè, leve-doubout politik la woule alagadigadaw ; pou an memwa kannidaye tounen-vire.
Twazienm bagay la, menm si jeray, brennbòwyonnad an moun te ke nawflaw, menm si an moun se moun tout moun nèk an moun se jiskont an moun, se pa Dja. Lè braynès la pa ka rive pran lanmen, se se tikatikataw, nan brennbòwyonnad politik, se sosializay politik la ki gare nan chimen èk pi nòlfòk, se chenn sibrekata politik, sibrekata tou-yonn ki gare nan chimen. Se divini Matnik limenm nou ka foute an razie, se an memwa kannidaye ki pa fouti bay. Lè an memwa kannidaye pa fouti bay, se tan-douvan moun te ke tanyen èk se lèspri ansanm-ansanm nou ka ladje, se divini nou tankou pèp asou latè politisen nou ka defòlmante lè yo pa fouti ladje ba braynès la, lè moun pa fouti tann èk konprann fòk an dòkò-yogann pa ka pase èk plis ki 55% vòt la.
Nan dekou politik tala, se pa lapenn pou anbraynay politik. Lè titis politik la lèkètè konsa pou moun ki pa fouti konprann fòk tout feyèt pa ka ale anlè tit an moun tou-yonn, kontèl Lètchimi Foyal, se dekontrolè a pa ka rete anchay tan nan sanble yogannèl, yo pa ka pe lawdaye sis lanne san diskoupe douvan an piplis politik ka andjele yo (foute yo nan djendjen, fè lafèt epi yo) toulong. Sa fè se dòkò-yogann lan ki pa fouti aprann koute ni menm tann ayen, ki pa fouti pispiding nan kanman demokrat yo. Sa fè se anchay tjouns yogann lan ki degaye. Pa ni pèsonn pou sèbède, jete an zie asou, adan jeray dòkò-yogann lan, vire leve tjouns ka degaye. Se an lide krache-dife ki pa’a tije. Anni gade Foyal lajounen jòdi, dèyè senkant lanne Sezè.
Anbraynay politik la eti nou doye epi lerizay politik jik ranboulzay se dekou tala otila an makrèy ka rive mete nan fetay an yogann, an lakouwonn, an sanble politik, an peyi, moun eti ki, nan an tan fann, pi nan lèspri, larèl èk patès pèp la. Moun tala pa ka anni sòti konsa, adan an tak-pitak-tak toumbelele, se an moun, an krèy moun eti lanne èk lanne djoubak politik fòlmante, nèk se an moun ki doubout dwèt-pitjèt nan tan’y.
Se nan anbraynay politik ta’a an makrèy pe trape brannzè an lerizay, an chouboulad politik. Lè pa ni p’an vire-doubout politik, se ranboulzay oben semeda ki rimèd. Atè Matnik, pa ni p’an sosializay politik, p’an matjoukann politik ka kouri anlè mòn peyi a otila moun pe trape tjouns politik leve an ranboulzay. Se semeda tou-yonn ki rete. Semeda kokay oben semeda makrèy san tjouns politik eti nou ka kriye gawoule.
Lajounen jòdi, toupatou asou latè, demokrasi bò-kay la ka woule klòtòw-klòtòw lè, nan menm balan an, latèwonn lan ka towblip nan pangal, fòk gade wè anbagaye, wonntonnen demokrasi bò-kay tala pou opoze’y towblip nan banbann. Nèyè prèmie bagay la se te ke vote an larèl pou an moun pa pase plis ki douz lanne, yonn-dèyè-lòt nan fetay an yogann epi anlòt pou moun vote nan yogannèl ba an krèy fanm èk nonm èk se metkefay yogannèl la ki te ke vote pou trape dòkò-yogann lan nan krèy tala. Pou menm djouz nonm èk fanm ki trape nèyè sa te ke rive mete an fanm nan kabèch yogann lan. Si fòk ale jik la, fout moun Matnik pe di.
Simao moun Wanakera
Henri Taillefond
Moun Matnik ale vote noblerikanm dimanch tala nan yogannèl 2008 la. Yo vote dri toupatou menm si atè Foyal èk Lanmanten, de pli gran yogann Matnik la, ni plis ki 50% moun ki rete lakay oben ay benyen lanmè. Nèyè se moun ki rete pri adan feyètin-tele, Sarko èk Sego a toujou. Ni moun ki bwabwa ou dann. Nan 44% moun Foyal ki ale vote, 82 % feyèt te ale anlè tit Sèy Lètchimi èk asou 49% moun Lanmanten ki ale vote, 76.40% te simie Piè Samo. An brannzè politik kon Danièl Marisent ki te bat rèd nan goumen defann djoubakè, te pou trape plis, anchay plis. An brannzè politik tankon Rolan Menil te pou trape plis atè Foyal.
Moun Matnik vote dri ba moun ki te ja la èk si nou tire Maslen Nado, - woulo ba Maslen toujou !-, èk Jwèl Panfil se pito « ou ja la ou ka rete » nou tann dimanch tala. Moun ki te ja la depi 18 jik 24 lanne vire pase depi prèmie wonn. Lè nou di ayen pa’a chouboule atè Matnik menm si se prèmie kou depi 1945-1951, -Man Lis Lèmèst, 1912-2000 atè Mònvè-, moun Matnik ka rive ale vote, nan katafal, ba an fanm, 71 %, jennen’y. Eyala Man Dilis, menm si nou pa pou larèl politik tala, piès toubannman, dimanch tala, moun Mòn-wouj ladje titès nanninannan moun Matnik. Nou ja teste lè pa ni p’an fanm, p’an braynès nan politik la, se divini politik la ki degaye, se mounzoum peyi ki nan banbann èk se anbraynay politik la ki gare nan chimen, se lide krache-dife ki pa’a leve, se wèy bwabwa politik la tankou ba’ay moun lanmen sal, ba’ay malfentè, ba’ay tjenbwazen ki ka woule toulong èk moun pa fouti wè djoubak ki dèyè trant lanne brannzay politik eti se natifnatalis la, se ranboulzè a, se lerizè a delè, se brannzè sosial la, djoubakatis la, mennen. Ayen pa’a fout chouboule, se se an lerizay, lè tout moun ka vote dri ba an menm boug (75 %), ka pran’y pou Dja, opoze an krèy dezodè, an krèy dekontrolè ale sèbède, ale voye an zie toya asou jeray dòkò-yogann lan, mete an nen fouyaya adan liv anbidòlòy, ale leve an lide krache-dife. Ayen pa’a chouboule, se se an lerizay lè menm piplis politik la ka mennen nan an yogann depi senkant lanne pase, kontèl Foyal, Latrinte pa nòlfòk nan chimen, douvan Manskou te ja ni Kazo, èk douvan Kazo te ja ni J. Rejon.
San neye ti katjile-matje tala adan an lavalas chif, dabò pou yonn près tout dòkò-yogann ki vire pase fè 70% ka fetaye, nou ke vire pran anlè lide nou leve toulong pou wè si an karetèl menm flòkò pa ka bay-ale nan chimen-kore politik tala. Nou ja sav, pase pèsonn, atè Matnik, se piplis politik la two djòk pou depenn wach politik nou. An moun pe’e pe teste epi nou , 82% moun Foyal pou an djòktòch politik bò-kay, menm si ta’a PPM la pa ni p’an nannan politik adan, pi flòkò pase an kòs pwa-dou. An moun pe’e pe teste epi nou, 73% moun Lawviè-Pilòt te ke pou an Sanble Natifnatal Yonnife, menm si sa tou se tankou an kalbas goglè. Ni an tjak atè Matnik, an bidim tjak asou larèl chouboulad la, depi chouboulad sosial jik chouboulad politik èk sa mare peyi a èk tout jenerasion’y, ta douvan tankon ta dèyè. Se politik la limenm ki leve an tjak, lè menm lerizay la se pa lapenn.
Se piplis politik la two tèktèg. Se konsi moun Matnik pa te ka katjile lè yo ka ale vote, tout moun an ka anni vote ba an sèl moun èk menm moun an depi nanninannan konsi moun ta’a se te ke Dja limenm. Vote nan 82 % oben 76.40% ba an dòkò-yogann lè ni an dekontrolè ka vini douvan’y (lè ni twa se pa pale) ka fè nou wè, nan de koko-zie nou, an makrèy ki ka vote konsa trape an tjak oben pa ka rive konprann ledjans vòt la. Pa di yo di’w, Foyal se owonzon 25% makrèy Matnik, se yogann brennbòwyonnan Matnik ; nou sipoze moun Foyal ka li, matje, trape plis papal asou lavi politik peyi a pase pèsonn nan peyi a. Si 25% makrèy Matnik tala ka rive ale vote pou 82% ba Sèy Lètchimi oben ba anlòt moun, Sèy Lètchimi oben lòt moun ta’a pou sav pase pèsonn se pa an bon bagay ba yo, ni menm ba peyi a èk se an lòbèy tèkdèg ba jenerasion-dèyè. Adan an yogann oliwon 100 000 moun, ni moun anlè vie-jou yo (zòkòtò), ni moun nan grandèt yo, ni moun nan braynès, ni nan kalabraynès èk jik ni nan pititnès. Adan an yogann 100 000 moun, ni madjendjen, ni aboulikann, ni mandjannè, ni grandon, ni moun-san-djoubak, ni moun-san-tjouns, ni bakatrelè, ni katjopin, ni potjeletè, nanninannis, ni èkzadè, ni lerizè, ni ranboulzè, tout moun ta’a se moun, yo pa pou trape, piès toubannman, menm patès politik, matjoukannan, menm grèd sibrekata, kisasayesa. Si tout moun tala ka vote ba an menm progranm politik, ni an bidim tjak adan progranm politik tala. Si se pa sa, se makrèy la ki ni an tjak an kabèch, pas an kapistrèl ven/venn-senk lanne anlè tèt li, pa pe ka vote ba menm moun ki grann li, tatayèl li. De jenerasion pa toulong pou ka anbòkte nèk lè jenerasion-dèyè trape menm patès èk grann yo, ni an gwo tjak se se pou pispiding sosial la.
Moun Matnik ni an gwo tjak èk chouboulad politik la. Nou ja matje-katjile sa dri, anni ale wè asou blòg tala. Nou ja di potjèl natifnatal chouboulad sosial la èk chouboulad politik atè peyi nou, yogannèl 2008 dimanch tala, fè nou wè, nan de koko zie nou, chouboulad politik se pa bagay piplis moun Matnik, piès toubannman.
Prèmie bagay se fanm ki pa panpannen kòdjòm menm si pou prèmie kou, an fanm, man Dilis pase atè Mòn-wouj. Nou ja teste asou blog tala, nan jounal Madjoumbe, dòt kote tou, lè fanm pa panpannen kòdjòm, politikann, adan an peyi, se matjoukann politik la èk matjoukann lan limenm ki pa ka pofite, jik pou degaye. Lòtbòtsay, se semeda kokay la, èk semeda gran-chimen an ka pofite aleliwon pou moun pa menm sav ki kalanmplan leve pou koubare’y, se lanmen nan kabèch, gremèsi. Atè Matnik, nou wè sa toulejou, menm si toupatou, ni an semeda kokay, ni an semeda gran-chimen tou. P. Piti ladje ba Man Dilis atè Mòn-wouj èk madanm tala pase nan prèmie wonn, san tjak èk 71% feyèt. Atè Diaman, Eyèn Lawche ladje ba Ivèt Gaya, sa pa mache. Man Dilis te ja anchouke, te ja bò P. Piti depi venn-senk lanne.
Dezienm bagay se dòkò-yogann ki la depi twa-kat brennbòwyonnad te ka vire-panpannen èk ki pase nan prèmie wonn lan. Dezire atè Maren eti ki pase èk tak plis ki 51 % vòt, Manskou kip ase Trinte epi 77% feyèt ; Masèl Moris ki bay nan venn-senkièm lanne’y nan fetay Mònvè ; Tirine èk Lòwdino ki pa pase nèk ki nan dezienm wonn pa te ni ayen pou fè la. Si Tirine pri nan matjak èk pe koumanse tjanse, Lòwdino rete tjouns pou dezienm wonn lan. Maren ke pase trant lanne anba lanmen-jeray Dezire, sa se an kakatri politik respe man dwe Dezire pou goumen politik nan braynès li. Misie tankou Manskou, tankou M. Moris te pou ja rive adan katjil tala otila an nonm ka rive konprann fòk ladje ba anlòt pou wonntonnay, pispiding, vire-doubout jik delè, leve-doubout politik la woule alagadigadaw ; pou an memwa kannidaye tounen-vire.
Twazienm bagay la, menm si jeray, brennbòwyonnad an moun te ke nawflaw, menm si an moun se moun tout moun nèk an moun se jiskont an moun, se pa Dja. Lè braynès la pa ka rive pran lanmen, se se tikatikataw, nan brennbòwyonnad politik, se sosializay politik la ki gare nan chimen èk pi nòlfòk, se chenn sibrekata politik, sibrekata tou-yonn ki gare nan chimen. Se divini Matnik limenm nou ka foute an razie, se an memwa kannidaye ki pa fouti bay. Lè an memwa kannidaye pa fouti bay, se tan-douvan moun te ke tanyen èk se lèspri ansanm-ansanm nou ka ladje, se divini nou tankou pèp asou latè politisen nou ka defòlmante lè yo pa fouti ladje ba braynès la, lè moun pa fouti tann èk konprann fòk an dòkò-yogann pa ka pase èk plis ki 55% vòt la.
Nan dekou politik tala, se pa lapenn pou anbraynay politik. Lè titis politik la lèkètè konsa pou moun ki pa fouti konprann fòk tout feyèt pa ka ale anlè tit an moun tou-yonn, kontèl Lètchimi Foyal, se dekontrolè a pa ka rete anchay tan nan sanble yogannèl, yo pa ka pe lawdaye sis lanne san diskoupe douvan an piplis politik ka andjele yo (foute yo nan djendjen, fè lafèt epi yo) toulong. Sa fè se dòkò-yogann lan ki pa fouti aprann koute ni menm tann ayen, ki pa fouti pispiding nan kanman demokrat yo. Sa fè se anchay tjouns yogann lan ki degaye. Pa ni pèsonn pou sèbède, jete an zie asou, adan jeray dòkò-yogann lan, vire leve tjouns ka degaye. Se an lide krache-dife ki pa’a tije. Anni gade Foyal lajounen jòdi, dèyè senkant lanne Sezè.
Anbraynay politik la eti nou doye epi lerizay politik jik ranboulzay se dekou tala otila an makrèy ka rive mete nan fetay an yogann, an lakouwonn, an sanble politik, an peyi, moun eti ki, nan an tan fann, pi nan lèspri, larèl èk patès pèp la. Moun tala pa ka anni sòti konsa, adan an tak-pitak-tak toumbelele, se an moun, an krèy moun eti lanne èk lanne djoubak politik fòlmante, nèk se an moun ki doubout dwèt-pitjèt nan tan’y.
Se nan anbraynay politik ta’a an makrèy pe trape brannzè an lerizay, an chouboulad politik. Lè pa ni p’an vire-doubout politik, se ranboulzay oben semeda ki rimèd. Atè Matnik, pa ni p’an sosializay politik, p’an matjoukann politik ka kouri anlè mòn peyi a otila moun pe trape tjouns politik leve an ranboulzay. Se semeda tou-yonn ki rete. Semeda kokay oben semeda makrèy san tjouns politik eti nou ka kriye gawoule.
Lajounen jòdi, toupatou asou latè, demokrasi bò-kay la ka woule klòtòw-klòtòw lè, nan menm balan an, latèwonn lan ka towblip nan pangal, fòk gade wè anbagaye, wonntonnen demokrasi bò-kay tala pou opoze’y towblip nan banbann. Nèyè prèmie bagay la se te ke vote an larèl pou an moun pa pase plis ki douz lanne, yonn-dèyè-lòt nan fetay an yogann epi anlòt pou moun vote nan yogannèl ba an krèy fanm èk nonm èk se metkefay yogannèl la ki te ke vote pou trape dòkò-yogann lan nan krèy tala. Pou menm djouz nonm èk fanm ki trape nèyè sa te ke rive mete an fanm nan kabèch yogann lan. Si fòk ale jik la, fout moun Matnik pe di.
Simao moun Wanakera
Henri Taillefond
foto tèt-kochon grate ta :
http://www.bondamanjak.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire